نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه ای: مورد مطالعاتی شهرستان تکاب

شهرهای کوچک و جایگاه آن در برنامه ریزیهای فضائی کشورهای در حال توسعه، بخشی از استراتژیهای توسعه شهری را تشکیل می دهد. تجربیات جهانی در این زمینه بیانگر این واقعیت است که حل مسائل و مشکلات شهرهای بزرگ در گرو حمایت جدی از مراکز شهری کوچک می باشد. در سطح منطقه ای نیز انتشار توسعه به مراکز روستایی توسط شهرهای کوچک محرز گردیده است . در ایران نیز جهت تمرکززدایی استراتژیهایی اندیشیده شده که عمدتا در آمایش سرزمین تجلی یافته است . در آمایش سرزمین نقش کارکردی هر یک از شهرهای (شهرهای کوچک ، میانی و بزرگ ) ترسیم شده ولی توسعه شهرهای کوچک در اولویت آخر قرار گرفته است . اما شهرهای کوچک در ایران بعنوان مکان مرکزی بیشترین روابط با حوزه های روستایی دارند، به این دلیل توجه جدی به شهرهای کوچک هم در توسعه منطقه و هم در توسعه ملی اثرگذار خواهد بود. شهر کوچک تکاب با جمعیت 42569 نفر بعنوان بخشی از استان آذربایجان غربی دارای حوزه نفوذ وسیع روستایی است . اما رابطه شهر با حوزه نفوذش به شکل سنتی است که ناشی از نبود نظم سلسله مراتبی در ارائه خدمات در سطح شهرستان تکاب می باشد. به این خاطر سوال اساسی پژوهش این است که نقش شهر کوچک تکاب در ایجاد نظم سلسله مراتب سکونتگاهی شهرستان چیست ؟ بر این مبنا فرضیات تحقیق تحت عناوین ذیل مطرح شده است :-1 شهر تکاب بعنوان مکان مرکزی در انتظام بخشیدن به نظام سلسله مراتب سکونتگاهی شهرستان تکاب موثر می باشد. -2 توسعه شهر تکاب تراوش توسعه به کل منطقه را امکان پذیر می سازد. -3 شهر تکاب موجب تحرک اقتصاد روستایی و نهایتا توسعه کل منطقه می شود. در این پژوهش در دو سطح تحلیل (کلان و خرد) نقش شهر تکاب بررسی شده است . جایگاه شهر تکاب در نظام شهری استان و رابطه این شهر با مناطق اطراف و شهرهای دیگر نشانگر این است که شهر تکاب ارتباط ضعیفی با شهرهای استان آذربایجان غربی دارد. شاخصهای توسعه شهری این شهر نسبت به سایر شهرهای استان در سطح پایینی قرار دارد. سطح منطقه نیز نقش های مختلف اقتصادی (کشاورزی، صنعتی و خدماتی) شهر مطالعه شده که حاکی از نقش بارز خدماتی شهر در قبال منطقه تحت نفوذش است . تمرکز اکثر مراکز خدماتی در شهر تکاب و سطح برخورداری کم روستاهای شهرستان یک شکاف عملکردی در سطح منطقه بوجود آورده است . در قالب اثبات فرضیات این رساله نتایج ذیل بدست آمده است : در سامان دهی و ایجاد نظم سلسله مراتبی در شهرستان تکاب نقش شهر تکاب بعنوان مرکز منطقه محفوظ و تقویت شده و مراتب بعدی از قبیل نواحی روستایی با مرکزیت تکاب و تخت سلیمان، حوزه های روستایی با مرکزیت مراکز دهستانها و مجموعه های روستایی بعنوان بستر توسعه منطقه در نظر گرفته شده است . نهایتا جهت خروج از روابط سنتی شهر با حوزه نفوذ خود و ارائه نقش مطلوب شهر برای توسعه منطقه صنعتی شدن شهر با تکیه بر قابلیتهای درونی پیشنهاد گردیده است . سایر پیشنهادات نیز در یک نظام سلسله مراتبی و براساس ظرفیت مراکز مد نظر قرار گرفته است .